ROVER niet voor verzelfstandiging GVB

Met oogkleppen op kun je zeggen dat het niet uitmaakt wie het vervoer uitvoert. Er moet voldaan worden aan de eisen die in het Programma van Eisen en aanverwante stukken zijn opgenomen. In die zin zou het theoretisch dus ook niet uitmaken of het OV in Amsterdam wordt uitgevoerd door een publiek, een publiek-privaat of een privaat bedrijf. Maar de realiteit ligt toch wat anders. Het is ontegenzeggelijk waar dat een private onderneming goed OV kan verzorgen: de HTM (Den Haag) is daar een goed voorbeeld van. Maar ook overheidsdiensten kunnen het OV op een goede manier aanbieden, denk aan de RET (Rotterdam). Maar de meeste verzelfstandigingen, privatiseringen en aanverwante moves hebben geleid tot een slechter product. Denk aan de spoorwegen. Maar ook aan de PTT, want je mag er als klant echt niet meer op rekenen dat je brief inderdaad de volgende dag wordt bezorgd.

De gemeente stelt dat in de verzelfstandigingsdiscussie een vergelijking met NS niet opgaat. Dat is onjuist: die vergelijking is zeer wel te maken. De gemeente stelt dat in een programma van eisen en de concessie heel duidelijk is omschreven aan welke kwaliteitseisen het GVB moet voldoen, en welke de sancties zijn als het GVB in gebreke blijft. De commissarissen van het GVB worden door de gemeente benoemd, en zonodig ontslagen. "Beter dus dan de afspraken die het Rijk met de NS heeft gemaakt." Maar naar het oordeel van ROVER zijn dit in grote lijnen de zelfde afspraken. Immers, ook met NS zijn afspraken gemaakt over de te bieden kwaliteit. Het door NS niet nakomen van deze afspraken leidde vorige zomer tot een drastisch omlaagschroeven van de kwaliteitseisen! Er is geen enkele waarborg dat de gemeente de eisen niet ook tussentijds omlaag zal schroeven. Het ontslaan van de commissarissen van het GVB is een heel zwaar middel, waarvan wij niet verwachten dat dat in de praktijk ook zal gebeuren. Bovendien is het niet automatisch zo dat ontslag van de commissarissen bij wanprestatie van het GVB de problemen oplost!

De wet schrijft voor hoe de reizigersinbreng geregeld moet zijn. Via een consumentenplatform, in Amsterdam de Reizigers Advies Raad (RAR), wordt de inspraak van de reizigers geregeld. Dit komt in de plaats voor het oude systeem. Vroeger konden ontevreden reizigers in Amsterdam naar een gemeenteraadslid stappen met hun klacht. Hoe verder je het GVB op afstand plaatst, hoe moeilijker deze route wordt. De RAR is hiervoor geen goed alternatief. Ten eerste omdat deze raad niet echt bedoeld is voor het behartigen van individuele belangen, ten tweede omdat de raad nog niet goed functioneert.

De in de wet vastgelegde regels worden door de gemeente stelselmatig met voeten getreden. Nog maar zeer onlangs is men vergeten om het advies te vragen over de besteding van de Van Gijzel-gelden (een speciaal potje voor de sociale veiligheid in het OV in de grote steden)! Ook krijgen de consumentenorganisaties in de RAR onvoldoende gegevens, het gebeurt zelfs dat de gemeente stelt dat de raad van het GVB niet over bepaalde cijfers mag beschikken (sic) terwijl het GVB dat ontkent! Kortom, zolang de RAR niet beter kan functioneren mag de reizigersinbreng via raadsleden niet verdwijnen door een verzelfstandigingsoperatie.

Het loslaten van het GVB kan wel degelijk leiden tot een definitieve privatisering. Als dat gebeurt ligt het gevaar op de loer dat de prioriteit van het bedrijf niet langer het goed vervoeren van reizigers is, maar een mooie Verlies en Winstrekening. De gemeente zegt nu steeds dat die definitieve privatisering er niet zal komen, maar het zou niet de eerste keer zijn dat de gemeente toezeggingen die dateren van voor een referendum schendt na het referendum. Een schokkend voorbeeld is de belofte van de gemeente tijdens het referendum over de Noord-Zuidlijn. De komst van deze metroverbinding zou niet leiden tot verslechteringen bij het tram- en busvervoer. Inmiddels is de gemeente akkoord gegaan met een eis van de minister, dat het tram- en busnet fors zal worden ingekrompen als de Noord-Zuidlijn is voltooid! De gemeente heeft hiermee aangetoond dat ze onbetrouwbaar is waar het gaat om het nakomen van in de referendumdiscussie gedane toezeggingen.

In de huis-aan-huiskrant over de verzelfstandiging van het GVB staan nogal wat halve waarheden. Zo wordt gesteld dat een zuiniger bedrijf leidt tot meer toezicht en dus meer sociale veiligheid. Maar het voorkomen van misdrijven is toch een politietaak? Als het GVB zuiniger kan opereren, dan willen wij als consument niet dat die opbrengst wordt besteed aan het vervangen van onterecht afwezige politiemensen of stadswachten: wij willen meer productie, of populair gezegd: vaker een tram, een bus of een metro! Trouwens, waarom kan een verzelfstandigd GVB wel bezuinigen, en een gemeentedienst niet? Het personeel blijft onder de zelfde CAO vallen, dus aan de salarissen valt niets te verdienen. Minder personeel aannemen dan? Dat kan ook als het GVB een gemeentedienst is. Er wordt gesteld dat het OV in Amsterdam 15 procent duurder is, en ook in de toekomst betaalbaar moet blijven. Maar de strippenkaart en het sterabonnement kosten overal in Nederland even veel, en de zones in Amsterdam zijn niet kleiner dan elders. Voor de reiziger is het gemeentelijke GVB in ieder geval niet extra duur. Er wordt gesteld dat klachten in een zelfstandig GVB beter en sneller kunnen worden behandeld. Dit argument is voor wat betreft ROVER niet valide, ook bij een gemeentelijk GVB kan een prima klachtenregeling bestaan.

Het referendum kent slechts twee keuzes: voor of tegen verzelfstandiging. ROVER kijkt genuanceerd naar de mogelijkheid van verzelfstandiging van het GVB, maar is er al met al niet van overtuigd dat een verzelfstandigingsoperatie automatisch leidt tot een beter openbaar vervoer in Amsterdam. Maar zo'n operatie is wel een ingrijpend proces: die kost veel tijd en energie, en kan de aandacht makkelijk afleiden van de eigenlijke taak van het GVB: het leveren van een goed OV-product. Zonder rechtstreekse garantie dat een verzelfstandigingsoperatie zal leiden tot een beter openbaar vervoer is ROVER eigenlijk "een beetje tegen de verzelfstandiging". Maar die genuanceerde keuze staat op 15 mei helaas niet op het stembriefje…

Mei 2002

Terug naar overzicht